W przedostatnią środę lutego, 20 dnia miesiąca, czytelnicy Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy Barcin mieli okazję spotkać się z Panem Błażejem Torańskim, dziennikarzem, publicystą, autorem książki pt. „Knebel. Cenzura w PRL-u”. I to właśnie działania cenzorów w tym okresie były tematem spotkania, które odbyło się pod nazwą „Zakłamany świat cenzury na przykładzie PRL-u”. Do biblioteki przybyło kilkadziesiąt osób - zarówno starszych, pamiętających czasy Polski Ludowej, jak i młodszych, zaciekawionych tematyką.

Półtorej godziny spotkania minęło bardzo szybko. Pan Torański wykazał się ogromną wiedzą, którą przekazywał w sposób jasny i zrozumiały. W swojej wypowiedzi poruszył wiele tematów nakreślających sposoby działania cenzury w czasach PRL – były to mechanizmy wielopoziomowe, bardzo złożone, pozwalające państwu kontrolować treści publikowane w mediach, sztuce i kulturze. Instytucją odpowiedzialną za kontrolę treści był Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk powołany dekretem z 1946, od lipca 1981 funkcjonujący ze zmienioną nazwą: Główny Urząd Kontroli Publikacji i Widowisk.

Cenzurowano wszystko: lustracji podlegały filmy kinowe, programy telewizyjne, audycje radiowe, artykuły prasowe, także drobne wydawnictwa np. zaproszenia na spektakle teatralne czy ulotki. Kontrola miała charakter prewencyjny, a więc eliminowała niepożądane treści przed ich publikacją; po sprawdzeniu materiały były wstrzymywane lub zwalniane do emisji. Lista tematów zakazanych była niezwykle długa; obecność któregokolwiek nich w cenzurowanym materiale sprawiała, że był on wycofywany z emisji bądź jego fragmenty były usuwane. Nadgorliwość cenzorów doprowadzała czasem do sytuacji wręcz absurdalnych. Jako przykład można podać przytoczoną przez Pana Torańskiego sytuację, w której nie dopuszczono do druku artykułu mówiącego o leśnych spacerach - kontroler uznał, że może to być odebrane jako zachęta do walki partyzanckiej przeciwko obowiązującemu ustrojowi.

Pan Torański podkreślił, że nie da się dziś oszacować strat, jakie poniosła polska kultura w wyniku działań cenzury. Cenzura dławiła reżyserów, pisarzy, dziennikarzy, wydawców pozbawiając ich swobody wypowiedzi. Wiele gotowych materiałów niedopuszczonych przez kontrolerów do publikacji, leżało latami na półkach magazynów. Wycofywano także z obiegu wydawnictwa starsze, przedwojenne, których wydźwięk raził w wizerunek Polski Ludowej.

Cenzurę zniesiono w 1990 roku, jednak jak zauważył Pan Torański, kontrolowanie treści wciąż funkcjonuje, zwłaszcza w życiu publicznym. Są to działania o wiele bardziej subtelne, czasem nie do wychwycenia dla nieświadomego oka, lecz wciąż obecne.

O tajemnicach cenzury w PRL-u będzie można przeczytać w książce Pana Błażeja Torańskiego „Knebel. Cenzura w PRL-u”, która już wkrótce dostępna będzie w naszej bibliotece.

Galeria